دي‌اکسان عليه سلامت

گفتگو با متخصصان، کارشناسان و دست‌اندرکاران مواد شوينده
 

«قطر واردات شامپو از ايران و شش کشور ديگر را ممنوع کرد.» اين خبري بود که اخیرا توسط يکي از خبرگزاري‌هاي رسمي کشور منتشر شد. در ادامه اين خبر آمده بود که به دليل وجود ماده سمي 1و4 دي‌اکسان در شامپوهاي توليدي کشورهاي اسپانيا، آفريقاي جنوبي، کره جنوبي، اردن، هند، ويتنام و ايران، اداره آزمايشگاه‌هاي وزارت محيط زيست قطر، از ابتداي ماه ژوئيه، ورود اين محصولات را به کشور خود ممنوع خواهد کرد. اما اين دي‌اکسان چيست؟ و آيا قطري‌ها آدم‌هاي ترسويي هستند که نمي‌خواهند وجود آن را در شامپوهاي مصرفي خود تحمل کنند يا اينکه ما خيلي مقاوم (و البته بي‌خيال) هستيم که آن را در محصولات شوينده خود داريم و مصرف مي‌کنيم و به اصطلاح کک‌مان هم نمي‌گزد؟ فرضيه ديگري هم که در اين ميان مطرح مي‌شود اين است که اين خبر شايعه‌اي بيش نبوده و نه دي‌اکساني در کار است و نه ممنوعيت صادراتي. اين خبر به همراه خبر مربوط به بازگشت يک محموله مواد شوينده يکي از شرکت‌هاي معتبر ايراني از يکي از کشورهاي حوزه خليج‌فارس ما را بر آن داشت تا گفتگويي با متخصصان، کارشناسان و دست‌اندرکاران مواد شوينده در اين زمينه انجام دهيم که قسمت اول آن را در اين شماره مي‌خوانيد.

نياز به زمان داريم
 

مهندس باقر احساني، کارشناس اداره نظارت بر اجراي استاندارد موسسه استاندارد در مورد خواص دي‌اکسان، اثرات آن بر انسان و مقادير استاندارد آن در شامپوها عنوان مي‌کند: «دي‌اکسان يکي از محصولات جانبي ايجاد شده در مرحله توليد مواد اوليه شامپو است که طبق نتايج تحقيقات انجام شده، اثرات نامطلوبي را بر بدن انسان و جانوران ديگر مي‌گذارد. با توجه به اين نکته ما در بازنگري‌هاي انجام شده روي ويژگي‌ها و روش‌هاي آزمون در توليد شامپو و تدوين استانداردهاي مربوط به آن اندازه‌گيري و ارزيابي ميزان دو ماده دي‌اکسان و نيتروزآمين را به اين آزمون‌ها افزوديم. البته با توجه به امکانات موجود آزمايشگاهي، در حال حاضر امکان انجام اين آزمايش روي محصول نهايي (شامپو) وجود ندارد و مقادير دي‌اکسان در مواد اوليه مورد نياز توليد شامپو مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد.» وي در مورد دقت اندازه‌گيري‌هاي انجام شده روي مواد اوليه نيز افزود: «فرآيند نهايي توليد شامپو يک پروسه ترکيبي نيست که در آن چند واکنش شيميايي انجام شود و تنها از مخلوط شدن چند ماده به وجود مي‌آيد. چون هيچ واکنش شيميايي در مراحل توليد شامپو وجود ندارد، دي‌اکسان نمي‌تواند در اين مراحل تشکيل شود و اندازه‌گيري آن در مواد اوليه دقت لازم را خواهد داشت. بر همين اساس موسسه استاندارد توليدکنندگان و واردکنندگان شامپو را موظف کرده‌ که در هنگام ورود مواد اوليه به کشور، آناليز مواد اوليه را نيز تهيه و ارايه کنند. براساس آناليز، نمونه ماده اوليه براي آزمايشگاه‌هاي همکار ارسال مي‌شود و نتيجه اين بررسي‌ها ملاک کار براي موسسه استاندارد خواهد بود.»
احساني در خصوص مدت زمان اجراي اين قانون نيز به خبرنگار سلامت گفت: «در واقع مدت چندان زيادي از تصويب اين قانون نمي‌گذرد. اين مصوبه در تاريخ 17/8/88 به تصويب کميته ملي استاندارد رسيده و در اين مدت مورد تخلفي در اين باره گزارش نشده است. تمام مصوبه‌هاي موسسه استاندارد در ابتدا به تصويب کميته ملي استاندارد مي‌رسد و سپس به صاحبان صنايع ابلاغ مي‌شود. اجراي اين مصوبه عملا از ابتداي سال جاري انجام شده است و با توجه به فرجه سه‌ماهه‌اي که از زمان ابلاغ به توليدکنندگان، براي اصلاح توليدات آنها داده مي‌شود هنوز تعداد توليدکنندگاني که گزارش‌هاي خود در مورد دي‌اکسان را ارايه کرده‌اند زياد نيست.» کارشناس اداره نظارت بر اجراي استاندارد موسسه استاندارد در مورد جمع‌آوري اطلاعات مربوط به دي‌اکسان در شامپوها نيز افزود: «با توجه به تعداد استان‌هاي کشور، برندهاي وارداتي و محصولات توليدي در کشور، رقمي نزديک به 300 برند شامپو داريم و اظهار نظر درخصوص وجود نداشتن دي‌اکسان در اين محصول با در نظر گرفتن اينکه آناليز آن به صورت دستگاهي و هزينه‌بر است، نياز به زمان دارد و نمي‌تواند به سرعت انجام شود.»

بررسي‌ها انجام مي‌شود
 

مهندس سعيدرضا رضايي، معاون اداره کل نظارت بر مواد غذايي آشاميدني، آرايشي و بهداشتي وزارت بهداشت در مورد استانداردهاي مربوط به شامپو در کشور مي‌گويد: «ميزان دي‌اکسان در تمامي محصولاتي که احتمال وجود اين ماده در آنها هست، ارزيابي مي‌شود و مجوز توليد محصول از سوي وزارت بهداشت تنها زماني به کارخانه‌هاي توليدکننده داده مي‌شود که وجود نداشتن دي‌اکسان در محصولات آنها در بررسي‌هاي آزمايشگاهي تاييد شده باشد.» وي با اشاره به شرايط مورد نياز براي توليد دي‌اکسان در محصولات غذايي و بهداشتي مي‌افزايد: «دي‌اکسان در دماهاي بسيار بالا (حدود 600 درجه سانتي‌گراد) تشکيل مي‌شود و تشکيل ترکيب دي‌اکسان به عنوان يک محصول جانبي در محصولاتي که در اين دما توليد مي‌شوند، طبيعي است ولي تمامي محصولات توليد شده از سوي وزارت بهداشت تحت ارزيابي قرار مي‌گيرند و کارخانه‌هاي توليدکننده نيز موظف به کنترل و نظارت بر کيفيت و ايمني اين مواد هستند.»
معاون اداره کل نظارت بر مواد غذايي و آرايشي وزارت بهداشت، با وجود نظر کارشناسان موسسه استاندارد در اين خصوص به مردم اطمينان داد: «آزمون‌هاي دوره‌اي و ارزيابي‌هاي ادواري وزارت بهداشت نه تنها در مورد مواد شوينده، بلکه در تمام محصولات غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي به صورت منظم انجام مي‌شود که سنجش ميزان دي‌اکسان هم يکي از اين موارد محسوب مي‌شود.»
مهندس رضايي در مورد خبر منتشر شده در مورد عدم ارايه مجوز به ايران براي صادرات شامپو به کشور قطر اظهار بي‌اطلاعي کرد و افزود: «به نظر مي‌رسد اين مساله بيشتر مربوط به مسايل تبليغاتي و رقبا به خصوص رقباي منطقه‌اي باشد.»
وي تاکيد کرد: «تاکنون هيچ گزارش مستندي در مورد وجود مقادير خارج از حد طبيعي دي‌اکسان در محصولات ايراني به ما گزارش نشده است و درخواست وزارت بهداشت از مردم اين است که در صورتي که مدارک مستندي مبني بر هرگونه تخلف در اين موارد وجود دارد، آن را در اختيار مسوولان در معاونت غذا و دارو قرار دهند.»

بخشي از جدول موسسه استاندارد براي ويژگي‌هاي شيميايي، فيزيکي و ايمني شامپو
ويژگي‌ها	شامپو بزرگسال	شامپو بچه
دي‌اکسان g/ga حداکثر	20	20
نيتروزآمين g/kgb حداکثر	50	50
a: تا تدوين استاندارد ملي به جاي اندازه‌گيري دي‌اکسان در شامپو، اين ويژگي در مواد اوليه مانند املاح الکيل اتوکسي سولفات‌ها و مواد فعال در سطح غيريوني مانند مواد حاوي پلي‌اتيلن گليکول‌ها (PEG) اندازه‌گيري مي‌شود و تا تدوين استاندارد ملي اندازه‌گيري دي‌اکسان در شامپو، ميزان دي‌اکسان مواد اوليه را طبق 12947:1999 :EN اندازه‌گيري کنيد . b: اندازه‌گيري نيتروزآمين موکول به تجهيز و راه‌اندازي آزمايشگاه‌هاي مورد قبول موسسه مي‌باشد. ميزان نيتروزآمين نمونه را طبق استاندارد ملي ايران شماره 11107 سال 1387 اندازه‌گيري کنيد .

منبع:www.salamat.com